Leren is van levensbelang. Onderwijs is een investering in je vermogen om voor jezelf te kunnen zorgen en draagt bij aan goed burgerschap, van wijk tot wereld. Voor het ontwikkelen van een gezonde oordeelsvorming is affectief leren daarbij net zo belangrijk als cognitief leren.
Leren is oogsten. Daarom blijft het van belang om in onderwijsprocessen ruimte te bieden voor exploratie, waar iedere student de ruimte krijgt om zelfkennis en oordeelsvorming te ontwikkelen op basis van eigen ervaringen.
Leren leren komt bij uitstek aan de orde in de ontmoeting met een complexe vraag. Dan word je op het verkeerde been gezet en kom je terecht in een ruimte tussen orde en verrassing. De eerste uitdaging is om daarvoor te durven vertragen. Dat is een non-lineair cyclisch proces waarvan het ritme ook niet altijd voorspelbaar is. Periodes van vragen stellen en zoeken worden afgewisseld met momenten van inzicht en daadkracht. En de overgang tussen die fasen kan heel geleidelijk zijn.
Leren leren is vragen stellen, ‘erbij’ blijven als je met een kwestie aan het werk bent. Voor het vermogen om kritisch te denken moet je een innerlijke stem te ontwikkelen: een stem die je uitnodigt om aannames te onderzoeken, om overtuigingen even tussen haakjes te kunnen zetten en je oordeel uit te stellen.
Leren leren is oog hebben voor bijvangst; pas dan kan het aanvankelijke improviseren en interpreteren worden gevolgd door innoveren.
Leren leren vereist een houding waarin je bereid bent om je wereld groter te maken. Leren leren is dan een vorm van verhalend werken, waarin je opschrijft, vertelt, ordent, thematiseert wat je ziet en dat weer integreert in je eigen verhaal. Waarin je kunt handelen met beelden. Het onbekende kunnen herkennen is een coping strategie in het omgaan met complexiteit.
Leren leren speelt zich af in het veld tussen orde en verrassing. Daarvoor is een goede balans tussen orde en structuur van essentieel belang, zoals in ieder leerproces. De kunst bij het stimuleren van leren leren is dat je ademende structuren biedt bij de leerloopbaan die mensen doorlopen. Het proces is grillig, de structuren moeten dus beweeglijk zijn. Regulier onderwijs behelst maar een deel van life long learning. De werksituatie, bedrijfstrainingen, niet reguliere vormen van onderwijs, toevallige ontmoetingen, online leren, social media en wat niet al spelen ook een belangrijke rol.
Wat life long learning eigenlijk vooral nodig heeft, zijn ruimtes in tijd en plaats waar onverwachte dingen kunnen gebeuren, waar vragen kunnen worden gesteld waar niet meteen een antwoord voor is, waar crossovers tussen verschillende levenssferen en kennisgebieden mogelijk is.
Dat zijn third places, plekken die zich tussen privé en openbare sfeer in bevinden. Denk simpelweg aan een plein midden in de stad; toegankelijk, laagdrempelig, dichtbij, je kunt er iets eten of drinken, het is gastvrij en oud en nieuw kunnen er tegelijkertijd zijn.
